Chu kỳ động dục (estrous cycle) cũng được gọi đơn giản là động dục điều khiển khi một con ngựa cái dễ chấp nhận đối với một con ngựa đực, và giúp cơ thể chuẩn bị ngựa cái để thụ thai.

Thời điểm

Thông thường ngựa cái một năm chịu đực (động dục) một lần, điều này thường xảy ra vào mùa xuân hoặc mùa hè. Chu kỳ ngựa cái chịu đực (heat) thông thường vào thời tiết ấm hơn. Tại vùng ôn đới, các con cái của động vật họ Ngựa khi không mang thai nói chung có chu kỳ động dục theo mùa, từ đầu mùa xuân tới mùa thu. Phần lớn các con cái sẽ tiến tới trạng thái ngừng động dục trong mùa đông và vì thế không có khả năng thụ thai/đẻ trong thời kỳ này. Chu kỳ sinh sản được kiểm soát bằng chu kỳ chiếu sáng (độ dài thời gian ban ngày), với sự động dục được kích thích khi độ dài thời gian ban ngày dài ra.

Ngừng động dục ngăn cản con cái thụ thai trong các tháng mùa đông, do điều đó làm cho khả năng sống sót của con non là rất thấp trong thời gian khắc nghiệt nhất của năm. Tuy nhiên, khi chúng sống gần xích đạo, sự thay đổi về độ dài thời gian ban ngày là không đáng kể thì các con cái không có khoảng thời gian ngừng động dục, khoảng 20 % ngựa cái đã thuần hóa tại Bắc bán cầu cũng động dục quanh năm do mất cảm giác đối với melatonin.

Sự rụng trứng ở các con cái nói chung là một trứng, tuy rằng khoảng 24-26 % là nhiều trứng (trong đó 99% là hai trứng). Khoảng thời gian giữa các lần rụng trứng là 1 ngày. Nồng độ của progesteron (hoóc môn giới tính duy trì thai) sẽ tăng lên sau lần rụng trứng thứ hai. Các chu kỳ động dục (rượng đực) của một con ngựa xảy ra khoảng mỗi 19-22 ngày, thường xảy ra từ đầu mùa xuân và mùa thu. Hầu hết ngựa không động dục trong giai đoạn mùa đông, hiện tượng rượng đực không xảy ra. Ngựa con mới 18 tháng tuổi có khả năng tình dục và sanh đẻ (có lẽ vì vậy mà có thành ngữ “đĩ ngựa” chỉ sự sung mãn), nhưng thông thường cho ngựa nhảy đực khi quá 3 tuổi. Bốn tuổi mới thật sự trưởng thành ở loài ngựa.

Biểu hiện

Ngựa đực có tuổi phát dục ở giai đoạn 36 đến 40 tháng, nhưng ngựa đực được đưa vào phối giống sau 48 tháng tuổi. Biểu hiện kỳ lạ khi con ngựa cuộn môi trên của nó và giương răng trông giống như nở nụ cười tươi, thực tế là một phần của phản ứng flehmen. Đó chỉ là hành động của ngựa để dùng tuyến khứu giác ngửi mùi. Phản ứng flehmen phổ biến ở ngựa đực hơn ngựa cái.

Chuồng ngựa giống phải luôn sạch sẽ, nền chuồng và đường đi phải luôn khô ráo. Chú ý thông gió trong chuồng, giữ cho chuồng có đủ ánh sáng. Ngựa đực giống cần được yên tĩnh. Ít tiếp xúc với môi trường xung quanh, kể cả những người không trực tiếp nuôi dưỡng, quản lý nó. Cần chú ý cách ly với ngựa cái hàng ngày nếu không phản xạ của ngựa sẽ rối loạn, tính hăng giảm sút.

Chăn ngựa trên bãi chăn, ngựa cái ngơ ngác tìm đực, thả đàn tự do sẽ theo đến gần ngựa đực, cong đuôi, đái rắt, ngựa đực lại gần con cái quay mông lại gần ngựa đực. Ngựa cái đến khi chịu đực sẽ cho ngựa đực ngửi, cắn phần sau, hai chân sau nhún xuống, muốn cho ngựa đực giao phối. Kiểm tra cơ quan sinh dục của ngựa cái thấy cổ tử cung mềm, hai sừng tử cung mềm và chùng, buồng trứng phát triển. Thời điểm gần rụng nang trứng đã tăng trưởng tích dịch căng tròn cứng, khi nang trứng đang xẹp có phần nang mềm hoặc lùng nhùng. Cần được theo dõi những biểu hiện về lâm sàng, kết hợp dắt ngựa đực thí tình (test) để xác định ngựa cái động dục.

Ngựa cái sau sinh con từ 7 đến 13 ngày có chu kỳ động dục lại, lúc này ngựa cái đang nuôi con, ngựa mẹ sẽ giữ con khi ngựa đực đến gần không có biểu hiện động dục rõ ràng. Trong chu kỳ này ngựa cần được phối giống ngay vì vẫn có khả năng sinh sản bình thường. Nếu không được phối giống kịp thời sẽ khó phối lại được do ngựa mẹ nuôi con tiết sữa nhiều gây cho ngựa mẹ gầy, lại bị thời tiết nắng nóng khiến ngựa không động dục lại, do vậy có thể trong năm không phối giống được.